Somato-PsychoPedagogie

Wat is somato-psychopedagogie? 

Deze ervaringsgerichte discipline bevindt zich op de cutting edge van educatie en therapie. Ze raakt zowel de fysieke als psycho-emotionele mens. Door nieuwe perceptieve vaardigheden aan te leren, versterk je het waarnemen van de wisselwerking tussen het fysieke lichaam en het psycho-emotionele bewustzijn. Waarneming en beweging vormen de rode draad in deze vernieuwende discipline en laten de Somato-psychopedagoog toe om cliënten te leren hoe zij dankzij de intelligentie van het lichaam, (opnieuw) een evenwicht kunnen vinden en zich verder kunnen ontwikkelen, zowel op persoonlijk als op professioneel en samenlevingsvlak.

De term somato-psychopedagogie kan ingewikkeld klinken, maar is in werkelijkheid eenvoudig: 

- Somato betekent lichamelijk, want deze innovatieve aanpak leert om het lichaam fijner waar te nemen en te ervaren; 

- Somato-psycho geeft aan dat deze methode het verband tussen lichaam en psyche bestudeert, en dit in twee richtingen: enerzijds nodigt ze uit onze reflectie te verruimen met informatie die komt van het lichaam en de omgeving, anderzijds leert ze effecten van gedachten en psychisch functioneren op het lichaam, alsook de impact op de omgeving, te herkennen en er rekening mee te houden; 

- Somato-psychopedagogie geeft tenslotte aan dat het om een pedagogie gaat, wat wil zeggen dat het een methode is die uitnodigt om te leren en overdraagbaar is (1) . 

Somato-Psychopedagogie: een educatieve brug tussen fysieke en psychische (zelf)zorg 

De fysieke oorzaken van gevoelspatronen zijn een waarneembaar en objectiveerbaar fenomeen. Door een sterke vooruitgang in de medische beeldvorming is precies geweten welke zones in de corticale en subcorticale zones geprikkeld worden door welke perifere stimuli. Ook is geweten welke gevoelens door de corticale en subcorticale hersenzones worden opgewekt (de insula en de somato-sensorische cortex spelen hierbij een centrale rol). Deze wederzijdse beïnvloeding tussen lichaam en geest als één eenheid wordt in toenemende mate erkend binnen de psychische en fysieke gezondheidszorg. Toch blijven de inzichten die daaruit voortkomen onvoldoende benut in de praktijk. De Somato-psychopedagogie (afkorting: S-PP) wil hierbij een trendsetter zijn. 

 Onderzoeksonderbouw 

De impact van de Somato-psychopedagogie op lichaam en geest wordt bestudeerd aan het onderzoekscentrum CERAP (2) , dit zowel in kwalitatieve- als kwantitatieve (toegepast-) wetenschappelijke onderzoeksprojecten. De onderzoeksresultaten worden reeds gepubliceerd in zowel Frankrijk, Duitsland, Engeland, Portugal, België, Nederland, Zwitserland, Brazilië als Canada. De opleiding baseert zich op deze resultaten en vertrekt van de ontwikkelde technieken en methodes zoals ze in de onderzoeken worden omschreven. 

 Hoe werkt de somato-psychopedagogie ? 

Via het ontwikkelen van het waarnemingsvermogen van zowel lichamelijke als mentale processen en de wisselwerking tussen beiden, ontstaan nieuwe vaardigheden die helpen bij zelfobservatie, reflectie en het zoeken naar aangepaste oplossingen voor 'knelpunten' in het persoonlijke leven. Zo kan men als coach deze pedagogie onder meer toepassen en aanleren in de volgende situaties: - kleine maar blijvende spanningen of onbehagen, - stress en overbelasting, - burn-out en depressie, - grote omwentelingen in het bestaan (werkloosheid, ziekte, verlies) etc. 

Wat heeft het postgraduaat in de somato-psychopedagogie te bieden? 

De S-PP bestudeert het proces van bewustwording van de lichamelijke fenomenen (Somato: op biologisch, nerveus en endocrien niveau) die het bewegingspatroon, de beleving van symptomen (psycho) en het gedrag mede bepalen. Deze lichamelijke processen verlopen meestal onbewust maar beïnvloeden wel degelijk onze manier van bewegen, emotioneel reageren en onze denkpatronen. 

S-PP reikt de cliënt de tools aan om deze lichamelijke processen waar te nemen vanuit een neutraal standpunt, deze te begrijpen en uiteindelijk te beïnvloeden (pedagogie). De methode bevat voor de cliënt dus een therapeutisch luik en een educatief luik. Bijv: een persoon met weinig zelfvertrouwen ervaart in het therapeutisch deel van de begeleiding een gevoel van rust en vertrouwen. Daarbij wordt het stressregulatiesysteem in evenwicht gebracht, wat het therapeutisch aspect omvat. In het educatieve deel leert hij dit gevoel bewust waarnemen en zelf opwekken. Naarmate hij zich het gevoel van vertrouwen en rust eigen maakt, stijgt het zelfvertrouwen. 

 Met welke instrumenten worden deze vaardigheden ontwikkeld ? 

1. Door manuele begeleiding De manuele begeleiding van het lichaam is een methode die via zachte handgrepen (fasciale manuele technieken (3) ) toelaat om een bilan te maken van de verschillende spanningszones. Er wordt een homogene en coherente beweging in het hele lichaam hersteld waardoor men een toestand van eenheid en globaliteit terugvindt, meer vitaliteit voelt en een rijker bewustzijn van zichzelf ervaart. 

2. Door sensoriële beweging De sensoriële beweging is een zachte, globale lichaamsbeweging die toelaat om tijdens de actie een direct en bewust contact met het eigen lichaam aan te gaan. De choreografie bestaat uit simpele bewegingen, die uitgevoerd worden in een ontspannen traagheid. Deze bewegingspedagogie kan zowel in individuele sessies als in groep worden aangeboden. 

3. De Sensoriële introspectie De sensoriële introspectie is een uitnodiging om aandachtig naar zichzelf te luisteren. Dit gebeurt in immobiele toestand. Geleidelijk aan ontstaat door de groeiende interne lichaamsperceptie een sterker gevoel van bestaan. Dit gaat samen met een toestand van stabiliteit en evenwicht. 

4. Het gesprek De verschillende lichamelijke oefensituaties worden aangevuld met momenten van gesprek om te helpen de interne ervaring te beschrijven en verkennen. Het verwoorden van de ervaring draagt niet alleen bij tot een betere bewustwording van de beleefde waarneming, maar helpt ook ze te (h)erkennen en duidelijke inzichten te verschaffen. 

5. Het logboek Via het bijhouden van een logboek kan de persoon na het gesprek zelf de verkregen inzichten verder exploreren. Het opschrijven van de ervaringen geeft de kans om deze zowel beter in perspectief te plaatsen en ze naar waarde te schatten, als om nieuwe inzichten en ideeën verder te ontwikkelen.

(1) Eve Berger, Somato-psychopedagogie, of hoe zich te ontwikkelen dankzij de intelligentie van het lichaam; p 7. Uitgeverij Garant, 2007. 2 Van 1994 tot 2005 Lector ethiek en beleidsmedewerker aan de Hogeschool PXL 3 https://www.pxl.be/kwaliteit  

(2) CERAP is een van de zes onderzoekscentra aan de Universiteit Fernando Pessoa (Porto, Portugal) www.cerap.org 

(3) Fasciale manuele technieken bestaan uit zachte rek- en druk- en bewegingstechnieken die naast salutogene lichamelijke processen ook bewustwordingsprincipes in gang zetten. Zij houden geen manipulaties in.

© Paul Sercu & Anne Beyers